Włodzimierz Lechowicz

---

Życiorys

Włodzimierz Lechowicz rozpoczął swoje formalne kształcenie powszechne w Tarnowie, gdzie w 1928 roku ukończył gimnazjum. Następnie zajął się studiami polonistycznymi na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie ukończył szkołę podchorążych rezerwy piechoty, co miało kluczowe znaczenie w jego późniejszej służbie wojskowej.

W 1933 roku za sprawą Alfreda Jaroszewicza połączył swoje losy z Komunistyczną Partią Polski i wywiadem sowieckim. Już wtedy rozpoczął pracę w Samodzielnym Referacie Informacyjnym przy Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. Do końca 1937 roku pełnił funkcję kierownika referatu narodowościowo-politycznego, gdzie koncentrował się na przeciwdziałaniu działalności komunistycznej w siłach zbrojnych. W międzyczasie, w latach 1929–1939, zaangażował się w ruch związkowy pracowników umysłowych, a także redagował pismo „Życie urzędnicze”.

Lechowicz brał aktywny udział w tworzeniu Klubów Demokratycznych, które później przekształciły się w Stronnictwo Demokratyczne. Do momentu wybuchu II wojny światowej utrzymywał bliskie relacje z konspiracją KPP, w której gronie znajdowali się: Bogusław Henryk Buczyński, Samuel Fogelson, Alfred Jaroszewicz, jak również Stanisław Nienałtowski oraz Ludwik Ferszt.

Po inwazji hitlerowskiej na Polskę Lechowicz znalazł się w Wilnie, które wkrótce po inwazji ZSRR na Polskę przeszło pod kontrolę Litwy 28 października 1939 roku. Podejmował pracę jako spawacz w Kownie, gdzie dotarł po wycofaniu się na teren okupacji niemieckiej we wrześniu 1941 roku. Redukując swoje ślady, posługiwał się fałszywym nazwiskiem w rejonie Białej Podlaskiej, gdzie tworzył siatkę kontaktów z lokalną konspiracją komunistyczną, w tym z Franciszkiem Jóźwiakiem.

Na radę Bogusława Buczyńskiego dotarł do Mariana Spychalskiego, który był kluczową postacią w Gwardii Ludowej. Od jesieni 1942 roku stał się aktywnym członkiem podziemnego Stronnictwa Demokratycznego, nawiązując współpracę z równie wpływowymi działaczami byłego Związku Walki Wyzwoleńczej.

W listopadzie 1942 roku powstał wywiad Gwardii Ludowej, w którego struktury Lechowicz szybko się wkomponował, obejmując w końcu kierowniczą funkcję działu kontrwywiadu. W tym czasie, pod pseudonimem „Zych”, zyskał jeszcze wyższą pozycję w hierarchii Gwardii Ludowej, w której ostatecznie połączono wszystkie istniejące struktury wywiadowcze.

Jako agent sowiecki odegrał istotną rolę w Delegaturze Rządu na Kraj. W latach 1942–1943 prowadził Wydział Śledczy Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa w Warszawie i nadzorował działalność wywiadu i dywersji w komendzie podziemia. Przez cały okres życia w konspiracji pozostawał ostrożny w kontaktach z komunistami, spotykając się regularnie z Marianem Spychalskim i jego współpracownikiem Bogusławem Buczyńskim.

Zaangażował się w powstania warszawskiego, walcząc u boku Armii Krajowej w IV Zgrupowaniu „Gurt”, a wraz z komendantem Korpusu Bezpieczeństwa, przy ul. Wilczej w Warszawie, objął Urząd Śledczy. Po powstaniu, uciekł z obozu przejściowego w Pruszkowie.

W latach 1944-1945 Lechowicz, dzięki pomocy Kazimierza Moczarskiego, był kierownikiem wydziału redakcyjnego w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. W 1945 roku, z aprobatą Władysława Gomułki, kontynuował relacje z podziemiem AK, starając się zdobyć akceptację nowej władzy po zakończeniu wojny.

W lipcu 1945 roku objął stanowisko dyrektora Departamentu Osiedleńczego w Ministerstwie Ziem Odzyskanych. Jako poseł na Sejm Ustawodawczy z okręgu Kościerzyna, pełnił wiele istotnych ról w rządzie, w tym do końca lat 40-tych był wiceprzewodniczącym Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, a następnie również ministerem.

Niestety, jego kariera polityczna została przerwana, gdy 13 października 1948 roku został aresztowany na polecenie Bolesława Bieruta. Po skazaniu w 1955 roku na 15 lat pozbawienia wolności, Sąd Najwyższy ogłosił wyrok za nieprawomocny, co pozwoliło mu na wyjście na wolność w 1956 roku. Zrehabilitowany, powrócił do Stronnictwa Demokratycznego i przyjął ostatecznie rolę wiceprzewodniczącego Komitetu Centralnego.

W latach 60. Lechowicz był związany politycznie z prominentnymi działaczami takich jak Władysław Gomułka i Zenon Kliszko, a także z frakcją Wojciecha Moczara. Pełnił również funkcje poselskie do 1972 roku, a po zakończeniu kariery politycznej działał na rzecz Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Po śmierci opublikowano jego wspomnienia pt. „Będziesz przeklinał ten dzień” w 1989 roku.

Włodzimierz Lechowicz był mężem Marię Regent-Lechowicz. Po swojej śmierci spoczął na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie, w kwaterze B31-tuje-2.

Pobyt w więzieniu

Włodzimierz Lechowicz doświadczył niezwykle brutalnych warunków podczas swojego aresztowania, które miało miejsce 13 października 1948 roku. W tym dniu jego życie zmieniło się na zawsze, gdy został niespodziewanie zabierany z domu przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Po prostu otrzymał polecenie stawienia się w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.

Jego pobyt w areszcie trwał ponad siedem lat, w czasie których był poddawany nieludzkim torturom fizycznym i psychicznym. Wysłuchiwał krzyków bólu i upokorzenia podczas przesłuchań, gdy był regularnie bity do nieprzytomności. Służby stosowały również inne metody znęcania się, takie jak bezpodstawne szykanowanie oraz zmuszanie do forsownej aktywności fizycznej.

Funkcjonariusze usiłowali wymusić na nim zeznania, które miały potwierdzić rzekomą współpracę z Gestapo oraz kolaborację z niemieckimi okupantami. Ich celem było zdobycie wszelkich informacji, które mogłyby obciążyć innych, w tym Mariana Spychalskiego oraz Władysława Gomułkę. Mimo to Włodzimierz nie poddał się presji, a każdorazowo odwoływał zeznania wymuszone przemocą oraz nie incriminował żadnej osoby.

W czasie swojego aresztu wielokrotnie prowadził strajki głodowe, w dużej mierze mające na celu uzyskanie swojego aktu oskarżenia. Wszelkie te niewyobrażalne doświadczenia dobiegły końca, gdy 2 maja 1956 roku odzyskał wolność. W swojej publikacji zatytułowanej Będziesz przeklinał ten dzień… [2756 dni okrutnych metod śledztwa], szczegółowo opisuje nie tylko horror swojego pobytu w więzieniu, ale także formy i procedury przesłuchań, oraz wymienia nazwiska funkcjonariuszy, którzy się nad nim znęcali. Cała ta sprawa jest znana jako sprawa Jaroszewicza-Lechowicza.

Publikacje

Włodzimierz Lechowicz jest autorem wielu istotnych publikacji, w których przedstawia różnorodne zagadnienia.

– Będziesz przeklinał ten dzień… [2756 dni okrutnych metod śledztwa] (z wstępem biograficznym autorstwa Andrzeja Mieczyńskiego). Wydana przez Oficynę Literatów „Rój” w Warszawie w 1989 roku, ta pozycja zawiera 156 stron. Wchodzi w skład serii Biblioteka Białych Plam. ISBN 83-85049-06-1.

Odznaczenia

W uznaniu za wybitne osiągnięcia, Włodzimierz Lechowicz został uhonorowany wieloma odznaczeniami, które odzwierciedlają jego wkład w historię Polski oraz zasługi dla narodu. Poniżej znajduje się lista tych znaczących wyróżnień:

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy,
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1964),
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Partyzancki,
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1981),
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966).

Te odznaczenia są wyrazem jego zaangażowania oraz determinacji w służbie dla ojczyzny, a także duże znaczenie dla społeczności lokalnych i narodowych, które znały i doceniały jego działania.

---

Oceń: Włodzimierz Lechowicz

---